“SNEŽANA Savić izvanredno je prostudirala akcenat, gest i psihologiju (tekst konstruisan iz Mihailovićeve proze “Petrijin venac”) moravskog čovečanstva iz sela u okolini Ćuprije, sugestivno (i možda za nijansu presentimentalno) dočarala je tragiku jednog nesrećnog života...” pisao je Slobodan Selenić, posle diplomske predstave, a repertoarske premijere, izvedene u Podrumu Ateljea 212, 1. juna 1976.
Ta, Snežanina Petrija, bila je prva u kasnijem mnoštvu predstava prema knjizi za koju je Mihailović dobio Andrićevu nagradu (dramatizaciju je napisala i režirala Ognjenka Milićević, profesor FDU). Dugo se održala u repertoaru - poslednji put izvedena je 1980. godine, a postigla je i lep uspeh na Festivalu monodrame i pantomime u Zemunu.
Već decembra iste godine, međutim, pokazalo se da “Petrijin venac” kao dramski predložak ne samo da nije iscrpljen, nego mu tek predstoje tumačenja.
U Narodnom pozorištu u Beogradu, Gradimir Mirković je postavio sopstvenu dramatizaciju, a ulogu poverio Slavki Jerinić (premijera je bila 4. decembra). Ona je, kako je pisao kritičar “Novosti”, taj lik “živela i kazivala smireno, toplo, nenametljivo, dakle, iznutra” - što je “samo tako moguće preneti na scenu”:
“Dragoslav Mihailović kroz usta i dušu radnice i mučenice Petrije Đorđević, glavne junakinje, priča o lepoti i muci čovekovoj na zemlji, ali, tako ispričanoj i s takvim jezičkim amalgamom izvedenoj, da joj nema premca u novijoj srpskoj prozi...” Slavka Jerinić je, piše dalje kritičar, “bez patetike otvarala Petrijine prostore sna i bola i pred gledaocima otkrivala parče po parče samog života”. A publika je, “spontanim i dugim aplauzom”, pokazala “da je Petrijina sudbina duboko dira”.
Petrijina ispovest, koja je u pozorištu “lansirala” jednu mladu glumicu - što će se kasnije ponoviti i na filmu, sa Mirjanom Karanović - sa Slavkom Jerinić je ohrabrila iskusne prvakinje drame širom Srbije da obogate svoj repertoar. Poslednjih dana decembra te, 1976. godine, “Petrijin venac” je u Leskovcu, u adaptaciji i režiji Dušana Rodića, govorila Živka Barać-Hubač, koja je, zabeleženo je u “Novoj reči”, dala “odvažno protumačenu Petriju... od krvi i mesa”. Komentator, doduše, zamera što su “izvesne grube intervencije na tekstu oduzele deo vrednosti ’Petrijinog venca’ zarad pozorišnog izvođenja”. Ali, činjenica da je Živka Barać-Hubač, deset godina kasnije, ulogom Petrije - ovog puta u ansambl-predstavi (dramatizacija Slavenke Milovanović, u režiji Vladimira Lazića) proslavila tri decenije na sceni, već dovoljno govori koliko je još moglo da se “kopa” po ulozi.
Pred samu novu, 1977. godinu, “Petrijin venac” je postao - prva monodrama ikad izvedena u Nišu! U dramatizaciji Gradimira Mirkovića, ali režiji Rajka Radojkovića, bilo je to “uspelo veče vrsne glumice”, Zorice Stefanović. NJena Petrija “možda nije verna interpretacija lika iz Mihailovićevog romana”, ali je “istinitošću glumačkog doživljaja učinjena uverljivom i prihvatljivom”. NJen monolog upućen nadgrobnom spomeniku drugog muža (Mise), omogućio joj je da “čitav sat suvereno vlada scenom”.
Kao da je tada nastalo izvesno zasićenje Petrijom. Ali, potrajalo je nepune dve godine. Rodićeva verzija pojavila se u Zaječaru, u Radul-begovom konaku, “kao stvorena” za prvakinju Darinku Petrović. “Snažna evokacija žene iz naroda” bio je naslov novinskog teksta o “višedimenzionalno ostvarenom liku”, koji se gledaocu “urezuje u sećanje... jer takve ljude i sudbine, maltene, svakodnevno susrećemo”.
A da Petrijin životopis može biti “snažna evokacija žene” iz bilo kog naroda, krajem 1983. godine (tačnije, 1. novembra) dokazala je i glumica Eva Doro, koja je Mihailovićevu heroinu igrala na - mađarskom. Dogodilo se to u subotičkom pozorištu, u režiji Ištvana Saboa, a prema prevodu Imrea Siča.
“Petrijin venac” je na scenu stigao u vreme kada je Dragoslav Mihailović već bio afirmisan kao pisac čija dela nose sve predispozicije dramskog prikazivanja (“Frede, laku noć”, “Kad su cvetale tikve”)... Bilo da je sam radio dramatizacije, ili stvarao originalne drame (“Frede, laku noć”, “Kad su cvetale tikve”, “Putnik”, “Lilika”, “Boginje”, “Petrijin venac”, “Protuve piju čaj”, “Treće proleće Svete Petronijevića”...), pozorište je u njima prepoznavalo zahtev vremena i sočnost istine.
Naizgled tako lak put do gledaoca, međutim, bio je i za autora i za samo pozorište, i te kako klizav! Dragoslav Mihailović pripada onoj kategoriji pisaca čiji je svaki korak - ma koliko bio uspešan - meren dvostrukim aršinom. Posle nasilnog skidanja njegove dramatizacije “Tikava” sa repertoara Jugoslovenskog dramskog pozorišta 1969. godine - uprkos izvanrednom prijemu romana - živa reč sa scene bila je pod posebnom pashom, a pisac čak lišen nekih elementarnih ljudskih i građanskih prava! Setimo se da je i “Petrijin venac”, koji je on, pet godina posle “Tikava”(!) počeo da objavljuje u jednom listu, bio zabranjen posle trećeg nastavka! Ali, samo je “snažna evokacija” - doveka.
Zlato za studentkinju
PRENET na film 1980. (scenario čuvenog praškog tandema: Rajko Grlić i Srđan Karanović, režija Karanović), "Petrijin venac" je pokupio nekoliko "Zlatnih arena". Najlepša je bila ona koja je pripala filmskoj Petriji, mladoj studentkinji glume iz Beograda Mirjani Karanović!
Uspehu filma doprinela je velika, fenomenalna glumačka ekipa, u kojoj su bili: Dragan Maksimović, Pavle Vuisić, Marko Nikolić, Olivera Marković, Veljko Mandić, LJiljana Krstić, Mića Tomić, Miloš Žutić, Rade Marković, Boro Stjepanović, Josif Tatić...
Post je objavljen 16.10.2004. u 15:14 sati.